Diễn biến năm 1918 Mặt trận Balkan (Thế chiến thứ nhất)

Tù binh Bulgaria trong Trận Skra

Đến đầu năm 1918, tình hình quân sự-chính trị ở Balkan có lợi cho phe Hiệp ước. Nhưng toàn bộ chiều dài mặt trận vẫn bình yên như từ nửa sau năm 1917.[72]

Tháng 3 năm 1918, Bộ chỉ huy Entente tính đến phương án tổng tấn công. Ở phía bên kia, chuẩn bị tổng tấn công Mặt trận phía Tây, Đức rút toàn bộ quân khỏi mặt trận Thessaloniki chuyển sang Pháp.[72] Quân Bulgaria chỉ còn cách phòng ngự. Để ngăn Đức điều quân sang Mặt trận phía Yây, tướng Guillaumet (về sau được tướng Pháp Louis d'Espèrey thay thế)[72] được lệnh bằng mọi giá kìm chân quân địch ở Balkan không thể hành quân sang Pháp.[73]

Dự định ban đầu là quân Hy Lạp sẽ tiến theo hướng Thracia còn quân Serbia theo hướng Vardar. Đến tháng 7, Bộ tư lệnh Pháp đổi thành tổng tấn công trên toàn mặt trận Thessaloniki. Ngày 3 tháng 8 năm 1918, Hội đồng Quân sự tối cao Entente phê duyệt kế hoạch tổng tấn công.[72]

Ngày 23 tháng 7, tướng chỉ huy mới nhận chỉ thị về nhiệm vụ tấn công sắp tới với mục tiêu chính là đập tan khả năng phòng thủ của quân đội Bulgaria và giải phóng một phần lãnh thổ Serbia và Hy Lạp bị chiếm đóng. Đến ngày 3 tháng 8, bộ chỉ huy quân đồng minh chốt lại quyết định cuối cùng tổng tấn công ở Balkan.[74]

Bulgaria biết chắc về cuộc tấn công sắp tới, thậm chí cả về ngày khai hỏa. Bộ tư lệnh Bulgaria tập trung lực lượng hậu phương trừ bị cho Tập đoàn quân Bulgaria số 1 và Tập đoàn quân Đức số 11. Tuy nhiên, những hành động này không thể đối phó nổi với tiềm lực đối phương.[75]

Trước cuộc tấn công quyết định, Entente bị báo động về khả năng chiến đấu của quân đội Hy Lạp. Các sĩ quan dày dạn kinh nghiệm thân Đức đã bị trục xuất khỏi đất nước vào năm 1917 hoặc bị cho xuất ngũ. Trong các trận đánh cục bộ tại Strum đầu năm 1918, quân Hy Lạp được huấn luyện vội vã và trang bị kém đã chịu tổn thất nặng nề. Ví dụ, một nửa số thiệt hại trong quân Hy Lạp là do lựu đạn chính mình sát thương.[76]

Chuẩn bị

Các đạo quân Entente chiếm một mặt trận dài 350 km từ vịnh Orfano trên biển Aegea qua địa hình đồi núi hiểm trở đến Valona trên bờ biển Adriatic. Lực lượng Đồng minh bao gồm 29 sư đoàn (Pháp 8, Anh 4, Serbia 6,[lower-alpha 18] Ý 1 và Hy Lạp 10[lower-alpha 19])[77][lower-alpha 20] - tổng cộng 667.000 quân và 2.070 khẩu pháo.[79][80]

Thủ tướng Hy Lạp Eleftherios Venizelos và Tư lệnh Entente Maurice Sarrail trên tiền tuyến

Liên minh Trung tâm tại mặt trận Thessaloniki có 12 sư đoàn Bulgaria, hợp thành bốn tập đoàn quân (Tập đoàn quân "Đức" số 11,[lower-alpha 21] Bulgaria số 1, 2 và 4) tổng cộng 400.000 binh sĩ và 1.138 pháo.[79]

Bulgaria củng cố các vị trí phòng thủ tại khu vực gần Dobropolye bằng 2-3 tuyến giao thông hào giăng dây thép gai. Nhưng Bộ chỉ huy Bulgaria lại cho rằng khu vực này không thể tiếp cận được và quân đồng minh sẽ tấn công vào điểm khác.[81]

Cuối tháng 5, quân Hy Lạp được quân Pháp hỗ trợ phát động tấn công trên sông Skra và thu được một số kết quả. Tướng d'Espèrey chọn tuyến đột phá dài 15 km ở vùng núi gần Dobropolye. Quân Serbia thì được lệnh tấn công Monastir. Sau đó đến lượt Anh-Pháp nhập trận. Ở cánh phải, quân Pháp-Hy Lạp tấn công Zena. Ở cánh trái là quân Pháp, Hy Lạp và Ý. Quân Anh đang tiến quân ở vùng Vardar. Tại sông Struma, quân Hy Lạp được cho là đã hạ gục Tập đoàn quân Bulgaria số 4.

Quân đồng minh bắt đầu chuẩn bị tổng tấn công từ đầu tháng 8. Quân Serbia tập hợp xong. Kỵ binh Pháp tập trung ở Florina. Đường giao thông mới được xây dựng đảm bảo vận tải đạn dược kịp thời. Quân Serbia và Hy Lạp giữ vai trò chính trong cuộc tổng tấn công, quân Anh và Pháp hỗ trợ.[82]

Quân đồng minh tổng tấn công

Bài chi tiết: Trận Dobropolye

Sáng 14 tháng 9 năm 1918, pháo kích dữ dội không tiêu diệt được hàng phòng ngự kỹ thuật của quân Bulgaria. Sau khi nã pháo, bộ binh quân đồng minh bắt đầu tấn công.[82] Rạng sáng 15 tháng 9, hai sư đoàn Pháp và một sư đoàn Serbia tấn công Sư đoàn Bulgaria số 2 và 3 trên các cao điểm Vetrenik và Dobropolye. Đến tối cùng ngày, sau những trận giao tranh ác liệt, tiền phương quân Bulgaria bị vỡ 15 km, 3.000 quân bị bắt làm tù binh và mất 50 pháo. Trên đà thắng lợi, năm sư đoàn Serbia được tung vào chiến đấu. Bulgaria và Serbia đụng độ khốc liệt trên các cao điểm.[83]

Quân Pháp-Hy Lạp chiếm được vị trí gần núi Zena. Quân Serbia đẩy lùi quân Bulgaria trở lại sông Vardar và Struma, khai thông đường đến thung lũng Vardar. Quân Pháp cũng đánh Tập đoàn quân Đức số 11. Chỉ còn tướng Vazov chỉ huy quân Bulgaria kiên cường phòng ngự ở Doiran.[lower-alpha 22] Nhưng đến ngày 18 tháng 9, hàng phòng thủ của Bulgaria bị khoét sâu tới 15 km với chiều rộng 25 km. Điều này giúp cho quân đồng minh dùng kỵ binh và không quân để truy đuổi quân Bulgaria đang rút lui. Quân đồng minh tiến vào thung lũng Vardar và Struma.[82]

Tướng Vazov chỉ huy quân Bulgaria phòng ngự tại hồ Doiran

Ngày 19 tháng 9, quân Serbia-Pháp vượt sông Crna. Quân Serbia đẩy được Tập đoàn quân Đức số 11 về Prilep. Ngày 20 tháng 9, không gian đột phá được mở rộng 45  km và sâu 40 km. Nhận ra quân Bulgaria rơi vào tình thế khó khăn, Đức quyết định điều quân đến Serbia với hy vọng chặn được cuộc tấn công của quân đồng minh tại Niš.[82] Ngày 21 tháng 9, quân Serbia-Pháp-Hy Lạp tiến đến sông Vardar, đánh chiếm thành phố Krivolak. Như vậy, Tập đoàn quân Đức số 11 bị cô lập khỏi các đơn vị khác.[84] Đến ngày 22 tháng 9, mặt trận tấn công đạt 150 km. Ngày 23 tháng 9, một tập đoàn kỵ binh được tung vào trận với nhiệm vụ đánh chiếm Skopje và đột kích vào hậu cứ của Tập đoàn quân Đức số 11. Ngày 24 tháng 9, quân đồng minh vượt qua vùng trung lưu Vardar và Crna, tiếp tục tấn công mãnh liệt với mục đích cuối cùng là bao vây Tập đoàn quân Đức số 11.[85]

Ngày 26 tháng 9, quân Serbia chiếm Veles, quân Anh vượt biên giới xâm nhập lãnh thổ Bulgaria và chiếm Strumica, đe dọa Sofia. Cùng lúc đó, sư đoàn Ý tiến vào Krushevo. Quân Bulgaria rút lui dọc theo toàn bộ chiến tuyến, để lại[lower-alpha 23] hàng ngàn thương binh, pháo, xe kéo cùng vật tư khác. Mặt trận bị cắt sâu, Tập đoàn quân Đức số 11 lâm vào tình thế thảm hại.{{sfn|Korsun|1939|p=895} Tại Veles trong ngày 26 tháng 9, quân Pháp-Serbia giao chiến dữ dội với quân Bulgaria. Điều này có thể giúp Tập đoàn quân 11 có thời gian rút lui trật tự. Nhưng với hy vọng giữ được vị trí, Bộ tư lệnh Tập đoàn quân 11 quyết định ngừng rút lui, tạo điều kiện cho quân đồng minh hoàn thành vòng vây thít chặt.[85]

Ngày 29 tháng 9, quân Serbia chiếm Ishtip; quân Pháp bao vây được Tập đoàn quân Đức số 11. Quân Serbia tiếp tục tấn công tại Struma, gây sức ép lên Tập đoàn quân Bulgaria số 2 đang rút lui. Một phần quân Pháp và Ý đã bị quân Bulgaria chặn lại trên sông Velika. Ngoài ra, Sư đoàn bộ binh Hy Lạp số 3 ngừng lại.[87] Cùng ngày, Bulgaria ký hiệp định đình chiến với Entente. Tập đoàn quân Đức số 11 không biết thông tin nên tiếp tục chiến đấu và chỉ hạ vũ khí vào ngày 30 tháng 9. Bên chiến thắng thu được 500 súng, 10.000 chiến mã và một lượng rất lớn các loại vật tư khác nhau.[87]

Bulgaria đầu hàng

Bạo loạn nổ ra trong quân đội Bulgaria, chính phủ cố gắng bình định bằng vũ lực. Ngày 28 tháng 9, 30.000 binh sĩ Bulgaria từ chối chiến đấu. Sư đoàn bộ binh Đức 217 được chuyển từ Nga sang Bulgaria, dùng pháo và súng máy để ngăn chặn binh lính Bulgaria nổi loạn trên đường chạy tới Sofia. Trước tình hình thảm khốc, chính phủ Bulgaria vội vàng ký thỏa thuận đình chiến. Ngày 29 tháng 9 năm 1918, phái đoàn Bulgaria (Ivan Lukov, Andrei LyapchevSimeon Radev) ký hiệp định đình chiến với tướng Louis d'Espèrey chỉ huy lực lượng Entente trên mặt trận Thessaloniki.[73]

Theo các điều khoản trong hiệp định đình chiến, quân đội Bulgaria có nghĩa vụ ngay lập tức rời khỏi tất cả các lãnh thổ bị chiếm đóng của Serbia và Hy Lạp, binh lính Bulgaria phải giải ngũ (ngoại trừ một lực lượng nhỏ bộ binh và kỵ binh). Quân Entente được quyền tự do hoạt động trên lãnh thổ Bulgaria. Vũ khí đạn dược và các vật tư khác được cất giữ dưới sự kiểm soát của quân Entente. Tất cả quân Bulgaria nằm ở phía tây tuyến Skopje đều bị coi là tù binh (khoảng 90.000 người).[73] Đồng thời, Bulgaria cũng phải thả tất cả tù binh Entente ra. Theo một phụ lục bí mật, quân Entente chiếm một số địa điểm chiến lược ở Bulgaria và Đồng minh kiểm soát mạng lưới thông tin bưu điện và điện báo Bulgaria.[88]

Đình chiến

Bulgaria rút khỏi cuộc chiến, quân đồng minh chiếm đóng lãnh thổ Bulgaria, đe dọa quân Đức ở România và có thể tràn sang biên giới Áo-Hung.[89]

Quân Serbia tiếp tục giải phóng đất nước, thu hồi Niš vào ngày 12 tháng 10. Ngày 1 tháng 11 năm 1918, các đơn vị Serbia khải hoàn tiến vào Beograd.[90][91]

Hai sư đoàn Pháp và một sư đoàn Anh được gửi đến România. Kỵ binh Pháp vượt sông Danube và chiếm các vị trí tại RuseSvishtov. Trước đó, România đã rút khỏi chiến tranh, bị Liên minh Trung tâm chiếm đóng theo Hòa ước Bucharest. Ngày 10 tháng 11, ngay khi quân Entente tiến vào đất România, chính phủ România tại Iași, tuyên bố tham chiến lần nữa và tuyên chiến với Đức.[89] Quân đồng minh mở cuộc tấn công theo hướng biên giới Thổ Nhĩ Kỳ đe dọa tới Istanbul. Ngày 11 tháng 11 năm 1918, sau khi tất cả các đồng minh trong Liên minh Trung tâm đầu hàng, Đức cũng ký một hiệp định đình chiến với các nước Entente. Chiến tranh thế giới thứ nhất kết thúc.[89]

Tài liệu tham khảo

WikiPedia: Mặt trận Balkan (Thế chiến thứ nhất) http://www.everyculture.com/multi/Pa-Sp/Serbian-Am... http://amac.hrvati-amac.com/index.php?option=com_c... http://www.imdb.com/title/tt0172776/ http://www.imdb.com/title/tt0200782/ http://www.imdb.com/title/tt0906083/ http://www.imdb.com/title/tt0933016/ http://www.imdb.com/title/tt1272006/ http://www.kroraina.com/knigi/zbf_ww1/zbf_6a.html http://necrometrics.com/20c5m.htm#WW1 http://hrcak.srce.hr/index.php?show=clanak&id_clan...